In juli werd al duidelijk dat de prijzen voor TDI, een grondstof die nodig is voor het maken van schuim voor matrassen en zitmeubelen, opnieuw zouden stijgen. Dit chemische component komt uit China, heeft jarenlang geen echte prijsstijgingen gekend maar zit sinds deze zomer in de lift. Met name voor Europa, want de Chinese thuismarkt merkt nog maar weinig van de gestegen prijzen voor TDI.
Naar het schijnt wordt de productie van TDI niet uitgebreid, eerder teruggebracht om zo de gestegen prijzen te kunnen verantwoorden: schaarste. Het prijsverschil tussen TDI voor de eigen markt en die van Europa is inmiddels opgelopen tot meer dan 1.500 dollar per ton materiaal. Een van de chemische concerns die TDI gebruikt om polyethyleen te maken voor schuimfabrikanten is BASF. De Duitse chemiereus heeft een groot complex in Ludwigshafen waarvan alle productielijnen onderling met elkaar verbonden zijn voor optimaal materiaalgebruik. Voor het maken van talloze materialen die toegepast worden in bijvoorbeeld luiers, geneesmiddelen en dus ook polyethyleen voor de schuimindustrie.
Het onderling verbinden van de productielijnen zodat grondstoffen optimaal gebruikt kunnen worden was meer dan anderhalve eeuw lang de basis voor het succes van BASF maar hierin is verandering gekomen door de huidige gascrisis. Gas is de aandrijfveer van het gehele complex en de reus verbruikt per jaar net zoveel gas als heel Zwitserland. BASF was destijds een voorstander van goedkoop gas geleverd uit Rusland toen dit land (weer) ontstond na de neergang van de Sovjet Unie.
De komende winter gaat gas waarschijnlijk op rantsoen in Duitsland en ziekenhuizen, zorginstellingen en woningen krijgen voorrang boven de industrie. BASF kijkt al naar het tijdelijk uitschakelen van een deel van het complex of overstappen op olie als brandstof. Maar omdat de 125 fabrieken op het terrein in Ludwigshafen dus allemaal met elkaar verbonden zijn is dit geen eenvoudige opgave. Wanneer de hoeveelheid gas die het bedrijf ontvangt halveert of zelfs nog minder wordt is de kans groot dat het hele complex stil komt te liggen. De gasvoorraad van Duitsland is voor meer dan 80 procent gevuld en dit geeft hoop. Maar het is een momentopname. zo weet men ook bij BASF.
Een bijkomend probleem bij het tijdelijk uitschakelen van onderdelen van het productiecomplex: bij opnieuw opstarten kan de druk ineens zo toenemen dat delen van de machines zullen vastlopen. Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw is BASF (en dus ook het machinepark) gewend om 24 uur per dag te produceren in veel van de 125 deelfabrieken. Terugschakelen van de productie is dus problematisch.
BASF heeft om voorrang gevraagd bij de toekomstige verdeling van het schaarse gas. BASF heeft echter nauwe banden met het Russische staatsbedrijf Gazprom. Het lokale Ruhrgas werd in 1990 opzijgezet om met Gazprom in zee te gaan. BASF heeft meebetaald aan de aanleg van de leiding Nord Stream 1 (die gisteren beschadigd is geraakt door een bomaanslag waarvan wordt vermoed dat Rusland erachter zit) en Nord Stream 2 (ook gisteren beschadigd door een bom maar nog niet in gebruik vanwege de oorlog in Oekraïne). Energiebedrijf Wintershall Dea, voor tweederde eigendom van BASF. heeft in 2015 (dus een jaar na de annexatie van de Krim door Rusland) de grootste gasopslagtank van West-Europa in het Duitse Rehden overgedragen aan Gazprom in ruil voor aandelen in een gasveld in Siberië.
Volgens BASF was dit destijds met politieke goedkeuring van de toenmalige Bondskanselier Angela Merkel omdat zij en haar kabinet totaal niet bezig waren met eventuele toekomstige gastekorten. Tegelijkertijd heeft de directeur van het chemieconcern, Marin Brudermüller, in april (dus twee maanden na het begin van de oorlog) nog geroepen dat Russisch gas niet geboycot moest worden. Via Wintershall Dea heeft BASF tot op de dag van vandaag banden met Gazprom dus met de Russische overheid, ook al heeft BASF officieel de activiteiten in Rusland en Wit-Rusland stilgelegd. Via Wintershall Dea heeft BASF de eerste zes maanden van dit jaar winst geboekt dankzij de gestegen gasprijzen: Wintershall Dea verdiende in het eerste halfjaar 1.3 miljard euro, vijf keer zoveel als in dezelfde periode vorig jaar. BASF zegt dat deze winst komt van gas verkocht binnen Rusland, niet van gas naar de EU. Het bedrijf probeert nu via windparken, het kraken van olie en het kraken van hydrocarbonaten (een techniek die waarschijnlijk pas over vijf jaar echt kan worden toegepast) om aan energie-alternatieven te komen.
Terug naar TDI en polyethyleen. Gisteren werd bekend dat TDI (voluit: toluoldiisocyanaat) opnieuw flink in prijs gaat stijgen. De situatie is gelijk aan die in de herfst van 2020, toen Interior Business Magazine voor het eerst over deze situatie schreef. Toen, net als nu, is er een mysterieus aantal storingen gaande bij de handvol fabrikanten van de grondstof voor schuim. Navraag destijds leverde een stilzwijgen op van bedrijven als BASF, Dow Chemicals, Shell en Repsol. De Duitse vereniging voor de matrassenindustrie zegt hardop wat iedereen denkt maar niet durft te zeggen: “We vermoeden een systematische aanpak achter deze storingen.” Officeel heet het dat de gestegen kosten voor grondstoffen de prijsverhoging van TDI in de hand hebben gewerkt. Inmiddels is de toeleveringssituatie van het dure en schaarse TDI in Duitsland zo nijpend dat er in oktober al misschien geen matras meer geproduceerd kan worden, zo stelt de Duitse vereniging van matrasfabrikanten. Wordt ongetwijfeld vervolgd.
